Burgerschap en digitale geletterdheid: Relatief nieuwe vakgebieden waar veel scholen nu al een aantal jaar mee bezig zijn. Er is op dit moment nog geen vaste, landelijke invulling van deze vakken. Wel is er op 6 maart 2024 een concept aangeleverd aan het ministerie van Primair en Voortgezet Onderwijs van mogelijke kerndoelen voor deze vakken. Samen met de andere leden van Leren Voor Morgen heeft DOON kritische input gegeven op de invulling van het vak burgerschap zoals wij die voor ons zien. De input van verschillende groepen experts, waaronder Leren Voor Morgen, is door SLO verwerkt tot een kerndoelenboekje.
In de aankondiging van de conceptkerndoelen wordt benoemd dat burgerschap en digitale geletterdheid een belangrijke rol spelen in het gehele onderwijs van de leerlingen: De vakken gaan namelijk hand in hand met de andere leergebieden en bieden elkaar een betekenisvolle context.
Het Boekje
In het kerndoelenboekje worden de conceptkerndoelen beschreven en toegelicht voor de verschillende niveaus, opgedeeld in verschillende thema’s. Er wordt aangegeven dat burgerschapsonderwijs een oefenplaats moet zijn voor leerlingen om ervaring op te doen rondom deze kerndoelen en thema’s. Deze punten hebben veel onderlinge raakvlakken en vormen met elkaar een samenhangend geheel.
Zo heb je een goed beeld nodig van je persoonlijke waarden, idealen en gewenste omgangscultuur (burgerschap kerndoelen 1 t/m 3) om maatschappelijk en democratisch betrokken te zijn (burgerschap kerndoelen 4 en 5). En wanneer je betrokken bent in de maatschappij en democratie, kom je vanzelf burgerschap kerndoel 6 tegen: Maatschappelijke vraagstukken.
Juist wanneer het gaat om het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken, komen alle expertise, opgedane ervaringen en persoonlijke idealen bij elkaar. Een levensechte uitdaging uit de maatschappij biedt ons dan ook een super waardevolle, praktische leercontext waarin al deze aspecten van burgerschap (én die van digitale geletterdheid) aan bod komen.
Praktische Leercontexten
DOON gelooft heilig in het gebruik van levensechte uitdagingen om onderwijs vorm te geven. Daarom organiseren wij al jaren praktische leercontexten, die draaien om het oplossen van maatschappelijke vraagstukken! Dit vindt meestal plaats in de vorm van een Hackathon of een Challenge:
Hackathon: Een driedaags evenement waarbij je intensief aan de slag gaat met een uitdaging, langs de principes en methodieken van Design Thinking en agile werken.
Challenge: Eenzelfde soort evenement waar je, meestal, voor een langere periode aan je uitdaging werkt. Als integraal onderdeel van je curriculum besteed je bijvoorbeeld 10 weken, 3 uur per week aan het oplossen van een uitdaging.
De methodieken die wij gebruiken, zoals Design Thinking, helpen je om alle complexe informatie een plekje te geven en rustig uit te zoeken wat er moet gebeuren om een oplossing naar de praktijk te brengen. Je denkt dus niet alleen na over een mogelijke oplossing: Je onderzoekt de uitdaging en je ontwerpt, bouwt, test, verbetert en presenteert je oplossing terwijl je continu de belangen, behoeften en wensen van je eindgebruikers en belanghebbenden in de gaten houdt.
Deze leer-/werkvormen noemen we Challenge-based en/of Real-life Learning. De kracht van deze manier van werken is dat het dient als een verzamelplek van allerlei vakgebieden, belangen en perspectieven. Met het gebruik van één Challenge (maatschappelijk vraagstuk) kan je ieder kerndoel van burgerschap en alle relevante vakgebieden aandachtig behandelen. Dit versterkt de waarde van een ‘vak’ als burgerschap en verdiept de samenhang met de andere schoolvakken. Burgerschap wordt hiermee een fundament en integraal onderdeel van houding, kennis, vaardigheden, taal en beelden.
Bijvoorbeeld:
Voor het oplossen van dit vraagstuk, of het bedenken van een product, moet je eerst nadenken over de maatschappij en trends (geschiedenis, maatschappijleer). Daarna moet je nadenken over de impact van het probleem en de relevante kosten en opbrengsten (aardrijkskunde, wiskunde, economie). Tot slot werk je aan je marketing en je pitch (kunst, taal).
Leerlingen en studenten leren door te doen en komen op deze manier in aanraking met de maatschappij en het bedrijfsleven. Wanneer je deze werkwijze in je curriculum verwerkt, ontstaat er een integrale, natuurlijke vorm van loopbaanoriëntatie.
Een Blik op de toekomst
Het praktische aspect van de leer-/werkvorm zorgt voor een meer betekenisvolle verbinding met de dingen die je doet en leert. Het geeft je houvast en een antwoord op de vraag: “Waarom doe ik wat ik doe?”.
Het aanbieden van betekenisvolle, praktische leercontexten, waar je begint bij het “waarom”, zijn van fundamenteel belang in het helpen ontwikkelen van leerlingen, studenten én werkenden. Wij zien dan ook dat het toepassen van Real-life Learning en Challenge-based Learning in het verlengde ligt van deze zoektocht naar een invulling van burgerschap en digitale geletterdheid.
Met de vrijheid om deze vakken zelf in te vullen ligt er nu een unieke kans voor scholen om hun onderwijs naar een hoger niveau te tillen. Door nieuwe, effectieve leer-/werkvormen te integreren kan je de betekenis en zingeving van je onderwijs vergroten, terwijl je tegelijkertijd met je leerlingen impact maakt rondom maatschappelijke uitdagingen!
Aan de slag!
Wij als DOON worden enthousiast van deze ontwikkelingen. We staan paraat om het onderwijs en het bedrijfsleven te helpen in het creëren van de innovatieve, praktische en vooral betekenisvolle leercontexten die we nodig hebben om aan de slag te gaan met de uitdagingen van vandaag en morgen!