Samenwerken, en in het bijzonder samenwerken in netwerken, kenmerkt zich door de potentie én de aanwezigheid van tegenstrijdigheden. Deze tegenstrijd - of beter gezegd, tegen-strijd van belangen in het heden - is vaak nodig om bewust te worden van noden en urgenties die beweging teweegbrengen. Toch moet gewaakt worden dat deze tegen-strijd niet te ver over de grenzen van betrokkenen heen gaat.

De kracht van samen werken, samen leren en samen innoveren bevindt zich in de tussenruimte, de inter-esse, zoals filosoof Henk Oosterling het noemt. Wanneer er ruimte is voor dit tussen-zijn, ontstaat in de daarmee samenhangende ont-moeting de mogelijkheid om samen te creëren. Deze creatie is niet statisch maar fluïde, net als netwerken die zich gedragen als een ecologisch systeem in de natuur - voortdurend in beweging door spanningen en tegen-strijd in het heden. Interessante reflectie op het gedrag hiervan is dat telkens vraagstukken van het heden, oplossingen zouden kunnen vinden in het heden; in de praktijk blijkt uiteraard van niet. Oplossingen voor vraagstukken van het heden, liggen dan ook altijd in het vooruitzicht van de toekomst.

tegen-strijd in de ont-moeting

Een gezond ecosysteem is per definitie in onbalans. Het bereiken van volledige balans zou betekenen dat het systeem stagneert en uiteindelijk uitsterft. Daarom is het leren balanceren en inspelen op verandering cruciaal om binnen een ecologie te kunnen (voort)leven. Knooppunten in netwerken - de plekken waar vooruitzichten en kansen op leven, nieuw leven en vernieuwing ontstaan - zijn waar fluïditeit en zelfs gevoelens van chaos aanwezig zijn. Deze knooppunten kunnen we in onze samenleving zien als Learning Communities.

Om te navigeren door deze fluïditeit, chaos en diepte van complexe vraagstukken, en beter te worden in wat op zo’n knooppunt aan oplossingen kunnen ontstaat, is het essentieel om eerst de flow te accepteren - de kracht, positie, richting, snelheid en versnelling - en mee te leren bewegen. Veel van onze huidige systemen en paradigma’s zijn echter gestold en niet meer in flow of resonantie met onze ecologie en deze vraagstukken. Hierdoor is het van belang bij een eerste ont-moeting vooral ook aandacht te besteden het niet-moeten. Zonder niets te moeten kun je niet nadenken over vraagstukken en is geen rust en ruimte om de vraagstukken vanuit alle verschillende perspectieven te verkennen. Zeker wanneer deze een hoge mate van complexiteit kennen. Zonder deze ver-kenning tijdens de ont-moeting ontstaat geen gemeenschappelijk perspectief, geen gevoel voor urgentie en samenhang. Terwijl het aantal hoog complexe vraagstukken toeneemt, verlangen wij inherent naar eenvoud.

learning communities een ecosysteem van knooppunten voor complexe vraagstukken

De natuur en onze ecologie dwingen onze sociale en menselijke ecosystemen vanuit deze spanning tot beweging. Steeds meer mensen voelen dit en ervaren ongemak; ze komen uit hun blinde vlek en vragen zich af: “Hoe nu verder?” Jarenlang leven in een gesolidificeerde context, zoals de geïndustrialiseerde samenleving en verzorgingsstaat, heeft ervoor gezorgd dat we lijken te zijn verleerd om in beweging te zijn of komen en onszelf te ontwikkelen.

Door knooppunten te creëren waar op de rafelranden van het bestaande systeem samen gewerkt, geleerd en geïnnoveerd kan worden - en waar inter-esse mogelijk wordt - kunnen mensen de competenties aanleren die nodig zijn om weer om te gaan met de fluïditeit van onze ecologie en ecosystemen, zowel in natuur als cultuur.

Wat ik zo mooi vind, is dat mensen groeien in de leercontexten die wij als coöperatie DOON met onze opdrachtgevers ontwerpen en programmeren, door het gebruik van simpele tools, instrumenten en methodieken in interdisciplinaire samenwerkingsverbanden. Ik zie hoe ze nieuwe vaardigheden oppakken en zich professioneel ontwikkelen.

Ik zie dat mensen tot diepere overpeinzingen komen over persoonlijke groei. Ik zie dat wederzijds begrip ontstaat, en zelfs een wederkerigheid in de relatie; een gevoel van gemeenschapszin.

Ontstaat hierdoor onmiddellijk duurzame empathie? Nee. Kunnen we elkaar ondanks de tegen-strijd hierdoor duurzaam liefhebben? Ook niet. En dat is begrijpelijk, want diepe persoonlijke transformaties kosten tijd, ervaring en groei van vertrouwen. Om na terugkeer in de eigen organisatie de persoonlijke en professionele transformaties zo om te zetten dat dit ook kan leiden tot veranderende interne structuren, beleid, culturen en systemen dat vraagt implementatie-skills.

innerlijke reflectie om tot duurzame ontwikkeling te komen

Het is echter wel een begin. Een begin van hoop en houvast om samen met collega’s, mede-studenten, onderzoekers en zelfs klanten/eindgebruikers/burgers te  beschikken over een toolset, een manier van samen werken die ten tijd van on-rust inherent aan transities en transformaties, je leert om te gaan met onzekerheden.

Je kunt concrete stappen leren maken die je vooruithelpen terwijl je helemaal nog niet alles zeker weet. Dit leidt ertoe dat er weer ruimte kan en mag zijn voor nieuwsgierigheid en motivatie om te onderzoeken, te experimenteren, te ontwerpen, te programmeren, te evalueren, te leren, te innoveren en nieuwe werkelijkheden te creëren.

De stappen van innerlijke transformatie en persoonlijke groei gaan hand in hand met professionele ontwikkeling. Door actief samen te werken en te leren, creëren we de omstandigheden waarin empathie en zelfs liefde voor complexe uitdagingen en een gemeenschappelijk belang kunnen bloeien. Het is een proces van reflectie en het bewust toepassen van nieuw gedrag.

Inter-esse is alleen mogelijk vanuit empathie en flow, omdat het betekent dat ieder ego op zoek is naar de eigen en andermans grenzen. Ga te ver of te lang over elkaars grenzen heen, en dat zal leiden tot ongezonde stressvolle situaties en ongewenst offensief of defensief gedrag.

Voor velen komt dit begrip van flow en verbinding voort uit verschillende ervaringen. Verhalen van herkenning tijdens onze sessies komen steeds weer naar boven.

• Muzikanten kennen het gevoel van opgaan in de muziek, waarbij elke noot en elke maat een gezamenlijke creatie is die constant evolueert.

• Teamsporters ervaren het wanneer ze zonder woorden begrijpen waar hun teamgenoten zullen zijn en zo gezamenlijk naar een doel toewerken.

• Dansers voelen het in de synchronisatie van beweging en emotie, zowel solo als in groep, waarbij ze inspelen op elkaar en op het publiek.

• Kunstenaars en ontwerpers vinden het in het creatieve proces, waar ideeën vloeiend zijn en vorm krijgen door samenwerking en inspiratie.

• Mensen die zich bezighouden met mindfulness of meditatie ontdekken het door aanwezig te zijn in het moment en zich bewust te worden van de constante stroom van gedachten en gevoelens.

Het is jammer dat de belemmeringen die inter-disciplinaire samenwerking in de weg lijken te staan vaak nog onvoldoende een plaats vinden in het dagelijks leven van professioneel handelen. Dit terwijl juist hierin een bron van kracht en energie verscholen ligt. Deze diepere menselijke ervaringen laten zien dat het mogelijk is om via verschillende wegen tot die staat van inter-esse en flow te komen. Het gaat erom dat je jezelf openstelt voor het proces, de samenwerking en de constante verandering. Wat kun jij leren van jouw persoonlijke drijfveren waarin je de flow van jouw omgeving herkent, zodat jij deze kracht en kwaliteiten kunt inzetten om jouw professioneel handelen meer in synchroniciteit en resonantie met elkaar te brengen?

Voor mijzelf geldt dat ik sinds mijn vroege jeugd gevormd ben door oosterse krijgskunsten. Vanuit in eerste instantie een fysieke werkelijkheid kwam ik op jonge leeftijd in aanraking met verschillende filosofieën, die van meerwaarde werden door ze later in mijn dagelijks leven toe te passen. Filosofieën voortkomend uit de leringen van onder andere het AikiBudo en diens grondlegger O’Sensei Morihei Ueshiba of het Soto-Zen Boedhisme hebben mijn leven mede-gevormd. Drijfveren om vanuit liefde en harmonie (Ai) en innerlijke kracht en zijn (Ki) een weg te bewandelen (Do), waarin ‘strijd’ en ‘strijdigheid’ vanuit de diepere principes van het Bushido worden gevoerd, zijn op mij van grote invloed.

De historische stijlen van het Aikibudo, het Aiki-Jujutsu en Daito Ryu Aiki-Jujutsu zijn voor mij prachtige metaforen en praktijken voor de weg (Do) van de krijger (Bushi) die vanuit liefde en harmonie en met innerlijke kracht bijdraagt aan zingeving in, langs en met de eeuwige fluïditeit van het universum.

de waarde van flow in kunst, cultuur, bewegen, sport en meditatie

Maar ongeacht de weg die je kiest - of het nu muziek, sport, kunst, mindfulness of iets anders is - de missie kán hetzelfde zijn: het vinden van verbinding, empathie en de bereidheid om samen te bewegen in de fluïditeit van onze steeds veranderende wereld.

Door het beoefenen van deze activiteiten zijn we actief bezig - we zijn aan het DOON - om een manier, een vorm te vinden die nooit stilstaat en nooit een vaste vorm zal krijgen. We zijn altijd vormloos in beweging. Ik gun iedereen de kans om zich te kunnen inter-esse-ren, empathisch te zijn, compassie te vinden en daarmee lief te hebben.

In tijden van constante verandering en complexiteit is het essentieel dat we leren navigeren door de fluïditeit van onze ecologieën, sociale, culturele en economische netwerken. Door actief samen te werken, samen te leren en samen te innoveren - en door echt te DOON - kunnen we de competenties ontwikkelen die nodig zijn om niet alleen mee te bewegen met deze veranderingen, maar ook om ze vorm te geven. Of je nu die verbinding vindt door muziek, sport, kunst, mindfulness of oosterse krijgskunsten, het gaat erom dat we de tussenruimte opzoeken, de inter-esse, en samen een pad bewandelen van empathie, compassie en liefhebben.

Leer navigeren in de fluïditeit van de samenwerking

door Erwin HW Niedeveld

Transitiekundige en Innovatiestrateeg